بسیاری از شما احتمالاً نام “بازالت” را در طول حرفه خود یا در سایت‌های ساختمانی شنیده‌اید و ممکن است در مورد ویژگی‌ها، انواع سنگ بازالت و کاربردهای آن در ساخت‌وساز و سایر صنایع سؤالاتی داشته باشید. بازالت یکی از رایج‌ترین انواع سنگ در سطح زمین است که به طور گسترده در صنایع مختلف مانند ساختمان‌سازی استفاده می‌شود و باتوجه‌به این کاربرد گسترده، قصد داریم با مروری بر ویژگی‌های این سنگ شما را با آن آشنا کنیم. بازالت یک سنگ آذرین (آتشفشانی) تیره‌رنگ با محتوای سیلیس و غنی از آهن و منیزیم است؛ همچنین برخی از انواع سنگ بازالت کاملاً شیشه‌ای و بسیاری از آنها ریزدانه و فشرده هستند. سنگ بازالت بافتی محکم، متراکم و دانه‌ریز دارد و گدازه‌های بازالتی اغلب اسفنجی هستند که حفره‌های بخار با مواد معدنی ثانویه مانند کلسیت، کلریت و زئولیت پر می‌شوند.
بیشتر بخوانید: سنگ اسلب بازالت (سنگ‌پا)
سنگ بازالت
بازالت یکی از فراوان‌ترین و پرمصرف‌ترین سنگ‌های موجود در طبیعت است و در ادامه به انواع سنگ بازالت خواهیم پرداخت، اما پیش از آن، لازم است به معرفی این سنگ زیبا و جذاب بپردازیم. بازالت یک سنگ آذرین (آتشفشانی) و برون‌ریز است؛ به این معنی که گدازه‌های آتشفشانی که حاوی سیلیس با خروج از دهانه آتشفشان و سرد شدن تدریجی بر روی زمین، سنگ بازالت را ایجاد می‌کنند و این مراحل از چند روز تا چندین هفته زمان می‌برد.
گدازه‌هایی که در ادامه قرار است تبدیل به بازالت شوند، دارای درصد قابل‌توجهی سیلیس هستند (45 تا 52 درصد) و از همین رو گرانروی چشمگیری دارند که این امر موجب شده است این گدازه‌ها بتوانند سطح وسیعی (در حدود 20 کیلومتر) از زمین را بپوشانند و تبدیل به سنگ بازالت شوند؛ این مهم‌ترین علت فراوانی انواع سنگ بازالت در طبیعت است.
بازالت یک سنگ آتشفشانی صاف، سیاه و ریزدانه است که پس از گرانیت، دومین سنگ آذرین رایج در سطح زمین است و ازآن‌جهت که از نهشته‌های آتشفشانی به وجود می‌آید، در ایران و سایر نقاط زمین به‌وفور یافت می‌شود. بازالت یکی از رایج‌ترین انواع سنگ در سیارات دیگر منظومه شمسی است، به‌عنوان‌مثال، مناطق وسیعی (بیش از 80٪) از دشت‌های زهره پوشیده از بازالت است؛ به‌علاوه، رایج‌ترین سنگ روی سطح مریخ است و در سطح ماه نیز فراوان یافت می‌شود. این به دلیل جریان ماگمای بازالتی در زیرسطح ماه است که این مناطق تاریک و پوشیده از سنگ بازالت ماه را ماریا قمری می‌نامند.
انواع سنگ بازالت
یکی از رایج‌ترین سنگ‌های روی سطح زمین بعد از گرانیت، انواع سنگ بازالت است که برخی از آنها شیشه‌ای و بسیاری از آنها ریزدانه و آفانیتی هستند.
بازالت اغلب دارای بافت پورفیری و حاوی کریستال‌های بزرگ‌تر (فنوکریست) الیوین، اوژیت یا فلدسپات است که در یک ماتریکس کریستالی (توده زمین) جاسازی شده‌اند؛ الیوین و اوژیت رایج‌ترین کانی‌های پورفیری در بازالت هستند. به‌غیراز الیوین و اوژیت، فلدسپات پلاژیوکلاز پورفیریتی نیز در بازالت یافت می‌شود؛ همچنین گدازه بازالتی اغلب ماهیتی وستی‌کولار دارد. حفره‌هایی که از گازهای خروجی و بخارات گدازه تشکیل می‌شوند، با مواد معدنی ثانویه مانند کلسیت‌ها، کلریت‌ها و زئولیت‌ها پر می‌شوند.
این سنگ از نظر خواص شیمیایی به دو نوع بازالت تولیتی و بازالت قلیایی تقسیم می‌شود. کانی‌های اصلی گدازه بازالت تولیتی عبارت‌اند از کلسیم پلاژیوکلاز، اوژیت، پیژونیت، هیپراستن و الیوین. بازالت تولیتی با محتوای سیلیس ۴۵ تا ۶۳ درصد غنی از آهن است و شامل تولیت (بازالت با پیروکسن کم کلسیم) می‌باشد؛ این نوع در نهشته‌های آتشفشانی کمربندهای کوهستانی فراوان است.
بازالت قلیایی از نظر فلزات قلیایی نسبتاً غنی است؛ این سیلیس اشباع نشده است و ممکن است حاوی فلدسپاتوئیدها، فلدسپات قلیایی، فلوگوپیت و کارسوتیت باشد.
انواع سنگ بازالت دارای دمای مایع و جامد بالایی است؛ با دمای مایع 1200 درجه سانتیگراد یا بالاتر و دمای جامد 1000 درجه سانتیگراد یا کمتر که این مقادیر بیشتر از سایر سنگ‌های آذرین رایج است. اکثر بازالت‌های تولیتی در عمق تقریباً 50 تا 100 کیلومتری درون گوشته زمین تشکیل می‌شوند و بسیاری از بازالت‌های قلیایی ممکن است در اعماق بیشتر، شاید در عمق 150 تا 200 کیلومتری ایجاد شوند. کارشناسان همچنان در مورد منشأ بازالت با آلومینا بالا، در مورد اینکه آیا این گدازه اولیه بازالتی است که به‌صورت سنگ سرد شده است یا از سایر انواع بازالت به‌وسیله تقسیم‌بندی مشتق شده است، اختلاف‌نظر دارند.
جذب دی‌اکسیدکربن یکی دیگر از خواص بازالت است؛ تحقیقات آزمایشگاهی و میدانی بر روی ساختار بازالت رودخانه کلمبیا در آمریکای شمالی نشان داد که دی‌اکسیدکربن تزریق شده به بازالت با مواد معدنی آن ترکیب می‌شود و ترکیبات کربناتی مانند آنکریت را تشکیل می‌دهد و از انتشار دی‌اکسیدکربن (یک گاز گلخانه‌ای) در جو جلوگیری می‌کند.
موارد استفاده از سنگ بازالت
بازالت سنگی خنثی از نوع آذرین اکستروژن و ماده‌ای طبیعی است و یکی از رایج‌ترین سنگ‌ها در پوسته زمین است. مواد با ترکیبات بازالتی کاملاً غیرسمی و سازگار با محیط‌زیست هستند؛ به همین دلایل از انواع سنگ بازالت در تولید الیاف بازالت استفاده می‌شود.
یکی از خواص الیاف بازالت در مقایسه با الیاف شیشه، پایداری شیمیایی بالای آنها به‌ویژه در محیط‌های بسیار اسیدی است؛ این الیاف غیر قابل اشتعال و در برابر دماهای بالا مقاوم هستند. الیاف بازالت به دلیل مقاومت حرارتی نسبتاً بالایی که دارند عایق حرارتی سه برابر بهتر از آزبست هستند و باتوجه‌به این عایق حرارتی عالی، از آنها برای محافظت در برابر آتش در کشتی‌های آبی استفاده می‌شود. تحقیقات بر روی الیاف مورداستفاده در کشتی‌سازی نشان داد که الیاف بازالت در مقایسه با الیاف E-glass دارای خواص فیزیکی مشابه یا بهتری هستند و بنابراین برای استفاده در تولید کشتی‌های آبی مطلوب هستند. این ویژگی‌های حفاظتی عالی الیاف بازالت، آنها را به یک جایگزین مناسب و مقرون‌به‌صرفه برای الیاف شیشه در کشتی‌سازی، در ساخت کشتی‌های ارزان‌قیمت و ایمن برای حمل‌ونقل پرسنل تبدیل کرده است.
همچنین برای اطلاع از قیمت و موجودی این سنگ میتوانید با مشاوران آرتا سنگ در تماس باشید.
جهت مطالعه بیشتر و مشاهده تصاویر در تلگرام و اینستاگرام با ما همراه باشید.
